κείρω

(ΑΜ κείρω, Α ιων. τ. κερέω)

κόβω τα μαλλιά, κουρεύω

μσν.

συλλέγω, μαζεύω

αρχ.

1. ξυρίζω, κόβω τις τρίχες σύρριζα

2. (σε μεγάλο πένθος) κόβω τα μαλλιά μου για να εκδηλώσω τη θλίψη μου

3. ληστεύω, αρπάζω

4. αποκόπτω, αποτέμνω

5. δρέπω

6. ερημώνω κάποια χώρα, ιδίως κόβοντας τα δέντρα και τα σπαρμένα σιτηρά

7. καταστρέφω, γκρεμίζω πόλη

8. χάνω («ἐκείρατο δόξαν», Παυσ.)

9. (για σκαπανείς) καθαρίζω έναν χώρο από θάμνους

10. κόβω με το τσεκούρι, σφάζω

11. λειανίζω

12. τέμνω εγκαρσίως

13. (για ζώα) φθείρω, τρώγω, λαίμαργα κάτι

14. μτφ. κατατρώγω περιουσία, σπαταλώ

15. (κωμ. έκφρ.) «πρὸς φθεῑρα κείρασθαι» — κουρεύομαι σύρριζα, ώς το δέρμα, Εύβουλ.

16. (παροιμ. έκφρ.) «ἐν χρῷ κεκαρμένος» — κουρεμένος ώς το δέρμα, Ξεν.).

[ΕΤΥΜΟΛ. Η λ. ανάγεται σε ΙΕ ρίζα *(s)ker- «κόβω» (απ' όπου ο τ. κερ-jo < κείρω, πρβλ. και αρμεν. k'erem «ξέω, γδέρνω, χεττιτ. karšmi «κόβω», αρχ. άνω γερμ. sceran: scheren «κόβω», λιθουαν. skiriu, skirti «χωρίζω, κόβω, αρχ. ινδ. kı-n-t-ati «αποκόβω», λατ. curtus, curtare «ελαττώνω», αγγλ. shear, share, γερμ. scheren «κουρεύω», kurz «κοντός». Συνδέεται πιθ. με τις λ. κόρση, κόρις, κέλωρ και κέρτομος.

ΠΑΡ. κέρμα, κορμός, κουρά

αρχ.

κάρθρα ή κάρτρα, καρτός.

ΣΥΝΘ. (Α συνθετικό

με το θ. κερ-) αρχ. ακερσεκόμης

(Β' συνθετικό) αρχ. αμφικείρω, ανακείρω, αποκείρω, διακείρω, εγκείρω, εκκείρω, επικείρω, κατακείρω, περικείρω, προσκείρω, υποκείρω].